برای درک بهتر تفاوت بالانس و تراز ابتدا به تعریف هر کدام می‌پردازیم. بالانس لاستیک یعنی توزیع یکنواخت وزن تایر در دور محور گفته می‌شود. زمانی که تایرهای خودرو بالانس نباشد، باعث لرزش ماشین در سرعت‌های بالا می‌شود که می‌تواند سبب آسیب‌رساندن به سیستم تعلیق و دیگر اجزای خودرو شود. اما تراز لاستیک به تنظیم زاویه‌های چرخ‌ها نسبت به یکدیگر و نسبت به سطح زمین گفته می‌شود. ترازکردن صحیح لاستیک‌ها موجب می‌شود که تایرها به طور یکنواخت با سطح جاده تماس داشته باشند و از سایش غیر متوازن لاستیک‌ها جلوگیری کند.
هدف این مقاله از سایت بازرگانی افضلی روشن ساختن تفاوت بالانس و تراز لاستیک است. با بررسی دقیق این دو مفهوم، رانندگان می‌توانند تصمیمات بهتری در زمینه نگهداری و سرویس‌دهی خودروهای خود اتخاذ کنند و از ایمنی و کارایی بالاتری برخوردار شوند؛ بنابراین، بیایید با هم به عمق این دو مفهوم بپردازیم و اهمیت آنها را در دنیای رانندگی بررسی کنیم.
هدف بالانس و تراز
بالانس چرخ چیست؟ بالانس چرخ به توزیع یکنواخت وزن در اطراف مجموعه تایر و چرخ اشاره دارد. با بالانس بودن تایرها از لرزش ناخواسته ماشین در حین رانندگی جلوگیری می‌شود. از سوی دیگر، تراز چرخ‌ها به تنظیم زاویه‌های چرخ‌ها نسبت به یکدیگر و سطح زمین می‌پردازد که این موضوع موجب تماس بهتر لاستیک‌ها با جاده و کاهش سایش غیر متوازن آنها می‌شود. با انجام این دو کار عمر لاستیک‌ها افزایش و عملکرد سیستم تعلیق و فرمان خودرو نیز بهبود میابد.
مطلب پیشنهادی: بهترین بالانس برای لاستیک ماشین کدام است؟
روش انجام بالانس و تراز
برای انجام بالانس و تراز لاستیک‌ها حتماً یک متخصص آپاراتی مراجعه کنید؛ چون انجام این دو کار نیاز به‌دقت زیاد و تخصص است تا بهترین نتیجه به دست آورید. برای انجام بالانس درجا، تعمیرکاران از دستگاه‌های بالانس کننده استفاده می‌کنند که چرخ‌ها را در حال چرخش بررسی کنند و نقاط سنگین‌تر را شناسایی کنند. تکنسین با نصب وزنه‌های مخصوص در نقاط مشخص، تعادل را برقرار می‌کند. این فرایند می‌تواند به‌صورت استاتیکی یا دینامیکی انجام شود؛ در روش استاتیکی، چرخ بر روی محور افقی قرار گرفته و عدم تعادل آن بررسی می‌شود، درحالی‌که در روش دینامیکی، علاوه بر بررسی عدم تعادل افقی، ناهماهنگی‌های عمودی نیز موردتوجه قرار می‌گیرد. در مورد تراز، این فرایند شامل تنظیم زوایای چرخ‌ها است تا این اطمینان برای تکنیسین حاصل شود که تمامی چرخ‌ها به طور صحیح با سطح جاده تماس دارند. تکنسین با استفاده از ابزارهای دقیق، زوایای کمبر، کستر و توی را اندازه‌گیری کرده و بر اساس استانداردهای کارخانه‌ای تنظیمات لازم را انجام می‌دهد.
تأثیرات بالانس و تراز
انجام بالانس و تراز تأثیرات مثبتی بر روی عملکرد خودرو دارد. زمانی که لاستیک‌ها به‌درستی بالانس شوند، رانندگی بسیار راحت و نرم‌تر می‌شود؛ لرزش‌های ناخواسته کاهش‌یافته و در سرعت‌های بالا کنترل خودرو راحتی امکان‌پذیر است. همچنین، بالانس صحیح باعث افزایش عمر لاستیک‌ها شده و از سایش غیرعادی آنها جلوگیری می‌کند. این موضوع نه‌تنها هزینه تعمیر و نگهداری خودرو را کاهش می‌دهد؛ بلکه باعث بیشترشدن ایمنی سرنشینان و رانندگان در سفر می‌شود. از طرف دیگر، تراز مناسب چرخ‌ها موجب توزیع یکنواخت فشار بر روی آج لاستیک‌ها شده و از سایش زودرس آنها جلوگیری می‌کند. این فرایند همچنین باعث افزایش پایداری خودرو در هنگام پیچیدن یا حرکت در جاده‌های لغزنده می‌شود. باتوجه‌به اینکه بسیاری از مشکلات مرتبط با سیستم تعلیق ناشی از عدم توازن یا عدم تراز چرخ‌هاست، انجام منظم این خدمات نه‌تنها عمر مفید قطعات داخلی خودرو را افزایش می‌دهد؛ بلکه رانندگی را در مسیرهای طولانی لذت‌بخش‌تر و ایمن‌تر می‌کند.
علائم نیاز به بالانس تایر
۱. لرزش فرمان در سرعت‌های بالا
یکی از واضح‌ترین نشانه‌های بالانس نبودن چرخ‌ها، لرزش فرمان است که به‌ویژه در سرعت‌های بالاتر از 80 تا 90 کیلومتر بر ساعت احساس می‌شود. این لرزش ناشی از توزیع نابرابر وزن در لاستیک‌هاست که باعث می‌شود یک یا چند چرخ به طور نامتعادل بچرخند. اگر این مشکل ادامه پیدا کند، لرزش ممکن است به کل بدنه خودرو منتقل شود و خطر تصادف را نیز افزایش دهد.
۲. سایش ناهموار لاستیک‌ها
سایش غیرعادی یا ناهموار لاستیک‌ها نیز یکی دیگر از علائم مهم بالانس نبودن چرخ‌هاست. اگر متوجه شدید که برخی قسمت‌های لاستیک زودتر از سایر بخش‌ها فرسوده شده‌اند، احتمالاً چرخ‌ها نیاز به بالانس دارند. سایش غیر متوازن لاستیک‌ها می‌تواند ناشی از فشار نابرابر بر روی لاستیک‌ها باشد که در نتیجه عدم تعادل ایجاد شده است. سایش غیرعادی نه‌تنها عمر لاستیک‌ها را کاهش می‌دهد؛ بلکه بر عملکرد سیستم تعلیق و فرمان خودرو نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت.
۳. صدای غیرعادی تایرها
وجود صدای غیرعادی مانند وزوز یا برخورد از تایرها نیز می‌تواند نشانه‌ای از عدم بالانس لاستیک‌ها باشد. این صداها معمولاً ناشی از تماس نامناسب لاستیک‌ها با سطح جاده است که در نتیجه عدم توزیع یکنواخت وزن ایجاد می‌شود. اگر این صداها در حین رانندگی احساس شوند، باید به‌سرعت وضعیت بالانس تایرها را بررسی کرد، زیرا این مشکل می‌تواند به آسیب‌های جدی‌تر منجر شود.
۴. ضعف عملکرد ترمزگیری
بالانس نبودن چرخ‌ها همچنین می‌تواند منجر به ضعف عملکرد ترمزگیری شود. زمانی که چرخ‌ها به‌درستی بالانس نیستند، توزیع نابرابر فشار بر روی لاستیک‌ها باعث می‌شود که خودرو هنگام ترمزگیری نتواند به‌خوبی متوقف شود یا فاصله ترمزگیری افزایش یابد. این موضوع نه‌تنها ایمنی راننده و سرنشینان را تهدید می‌کند؛ بلکه ممکن است منجر به بروز تصادفات خطرناک شود.
مطلب پیشنهادی: فواید استفاده از دستگاه بالانس
علائم نیاز به تراز تایر
۱. کشیده‌شدن خودرو به یک سمت
یکی از بارزترین نشانه‌های نیاز به ترازکردن تایرها، کشیده‌شدن خودرو به یک سمت هنگام رانندگی در جاده‌ای صاف است. اگر متوجه شدید که برای حفظ خط مستقیم نیاز دارید تا فرمان را به سمت چپ یا راست بچرخانید، این نشان‌دهنده عدم توازن در چرخ‌ها است. این مشکل معمولاً ناشی از تنظیم نادرست زوایای چرخ‌ها رخ می‌دهد که باعث می‌شود یکی از چرخ‌ها بیشتر از دیگری با سطح جاده تماس داشته باشد. در نتیجه، خودرو به سمت چرخ قوی‌تر کشیده می‌شود و راننده باید برای کنترل آن تلاش بیشتری کند.
۲. سایش غیریکنواخت لاستیک‌ها
سایش غیریکنواخت لاستیک‌ها نیز یکی دیگر از علائم مهم عدم تراز بودن لاستیک‌ها است. اگر متوجه شدید که لاستیک‌ها در برخی نقاط بیشتر از سایر نقاط فرسوده شده‌اند، این می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در تراز چرخ‌ها باشد. سایش ناهموار معمولاً ناشی از فشار نابرابر بر روی لاستیک‌هاست که به‌مرورزمان باعث کاهش عمر آنها می‌شود.
۳. کاهش کارایی سیستم تعلیق
کاهش کارایی سیستم تعلیق نیز می‌تواند نشانه‌ای از عدم تراز مناسب چرخ‌ها باشد. زمانی که چرخ‌ها به‌درستی تراز نشده باشند، فشار غیرعادی بر روی اجزای سیستم تعلیق وارد می‌شود و این موضوع می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی‌تری شود. اگر متوجه شدید که خودرو در هنگام رانندگی در جاده‌های ناهموار دچار لرزش یا عدم پایداری می‌شود، این علامت نشان می‌دهد که باید فوراً تراز چرخ‌ها رو بررسی کرد.
مطلب پیشنهادی: علائم بالانس نبودن چرخ
مزایای بالانس و تراز تایر
۱. افزایش عمر لاستیک‌ها
یکی از مهم‌ترین مزایای بالانس و تراز تایرها، افزایش عمر لاستیک‌ها است. زمانی که لاستیک‌ها به‌درستی بالانس و تراز شوند، فشار یکنواختی بر روی آنها توزیع می‌شود که از سایش غیر متوازن آنها جلوگیری می‌کند. این موضوع باعث می‌شود که لاستیک‌ها به طور یکنواخت فرسوده شوند و در نتیجه عمر مفید آنها افزایش یابد. با کاهش نیاز به تعویض زودهنگام لاستیک‌ها، رانندگان می‌توانند هزینه‌های نگهداری خود را به طور قابل‌توجهی کاهش دهند.
۲. بهبود مصرف سوخت
کاهش مصرف سوخت خودرو یکی دیگر از مزیت‌های بالانس و تراز صحیح لاستیک‌های خودرو است. زمانی که چرخ‌ها به‌درستی تراز شده باشند، مقاومت کمتری در برابر حرکت ایجاد می‌کنند که این امر باعث کاهش مصرف سوخت در خودرو می‌شود. همچنین، بالانس صحیح تایرها از لرزش‌های ناخواسته جلوگیری کرده و باعث می‌شود موتور خودرو با کارایی بیشتری عمل کند. این دو عامل در کنار هم منجر به صرفه‌جویی در هزینه سوخت و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی می‌شوند.
۳. کاهش استهلاک قطعات جلوبندی
کاهش استهلاک قطعات جلوبندی نیز یکی دیگر از مزایای مهم بالانس و تراز تایرهاست. زمانی که چرخ‌ها به‌درستی تراز نشده باشند، فشار غیرعادی بر روی سیستم تعلیق و دیگر اجزای جلوبندی وارد می‌شود. این فشار اضافی می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی جدی قطعات داخلی و جلوبندی خودرو و هزینه‌های بالا برای تعمیر خودرو شود.
۴. افزایش ایمنی در هنگام سفر و بهترشدن کیفیت رانندگی
در نهایت، افزایش ایمنی در هنگام سفر و بهترشدن کیفیت رانندگی از دیگر مزایای بارز بالانس و تراز تایرهاست. با بالانس بودن چرخ‌ها لرزش خودرو در هنگام حرکت کمتر می‌شود و به‌راحتی می‌توان در سرعت‌های زیاد خودرو را کنترل کرد. همچنین، تراز صحیح چرخ‌ها موجب تماس بهتر لاستیک‌ها با سطح جاده شده و پایداری خودرو در شرایط مختلف جاده می‌شود.
چه زمانی باید بالانس و تراز تایر انجام شود؟
- پس از تعویض لاستیک یا رینگ: یکی از مهم‌ترین زمان‌ها برای انجام بالانس و تراز، پس از تعویض لاستیک یا رینگ است. هنگامی که لاستیک‌های جدید نصب می‌شوند، ضروری است که بالانس و تراز لاستیک‌ها را انجام دهید تا این اطمینان برای شما حاصل شود که وزن خودرو به طور یکنواخت بر روی چهارچرخ توزیع می‌شود و چرخ‌ها به‌درستی با یکدیگر تراز شده‌اند.
- پس از عبور از مسیرهای ناهموار: پس از عبور از مسیرهای ناهموار نیز زمان مناسبی برای بررسی بالانس و تراز تایرهاست. عبور از چاله‌ها و دست‌اندازهای شدید می‌تواند باعث اختلال در توازن چرخ‌ها شود و نیاز به تنظیم مجدد آنها را به وجود آورد. در این شرایط، احتمال دارد که لاستیک‌ها تحت‌فشار غیرعادی قرار گرفته و دچار سایش غیر متوازن شوند.
- در فواصل زمانی مشخص برای نگهداری خودرو: طبق توصیه کارشناسان بالانس و تراز تایرها باید در هر 5 تا 10 هزار کیلومتر یا هر 6 ماه یکبار انجام شود. این کار به عنوان بخشی از نگهداری دوره‌ای خودرو به شمار می‌آید تا مطمئن شوید که چرخ‌ها در وضعیت مناسبی قرار دارند. با توجه به شرایط جاده‌ای و نوع استفاده از خودرو، ممکن است نیاز باشد که این بررسی‌ها با فرکانس بیشتری انجام شوند.
روش‌های انجام بالانس تایر
- بالانس استاتیکی: بالانس استاتیکی یکی از روش‌های سنتی برای بالانس تایرهاست که در آن چرخ بر روی یک محور افقی قابل چرخش نصب می‌شود. در این روش، اگر چرخ نامتعادل باشد، طرف سنگین‌تر به سمت پایین متمایل می‌شود. برای ایجاد تعادل، وزنه‌هایی با وزن مناسب در نقطه مقابل و بر روی لبه رینگ نصب می‌شوند. این روش معمولاً برای چرخ‌های سبک‌تر یا مواردی که عدم تعادل شدید نیست، استفاده می‌شود. بااین‌حال، بالانس استاتیکی برای سرعت‌های بالا کارایی چندانی ندارد و دقت کافی نداشته باشد.
- بالانس دینامیکی: بالانس دینامیکی یک روش پیشرفته‌تر است که به طور خاص برای خودروهایی که در سرعت‌های بالا حرکت می‌کنند طراحی شده است. در این روش، تایر بر روی یک دستگاه دینامیک نصب شده و با سرعت مشخصی شروع به چرخیدن می‌کند. حسگرهای موجود در دستگاه وزن لاستیک و نقاط نامتعادل را در دو سطح داخلی و خارجی تحلیل می‌کنند. این داده‌ها برای تعیین نقاطی که نیاز به وزنه‌گذاری یا حذف وزن دارند استفاده می‌شود. بالانس دینامیکی دقت بالاتری نسبت به استاتیک دارد.
ابزارها و دستگاه‌های مورداستفاده در بالانس تایر
برای انجام فرایند بالانس تایرها، از دستگاه‌های مخصوص بالانس استفاده می‌شود که به دودسته تقسیم می‌شوند: دستگاه‌های روکار و دستگاه‌های کامپیوتری.
- دستگاه‌های روکار: این نوع دستگاه‌ها به‌صورت دستی کار می‌کنند و معمولاً برای خودروهای سبک استفاده می‌شوند. تکنسین با نصب چرخ بر روی محور دستگاه و چرخاندن آن، نقاط نامتعادل را شناسایی کرده و وزنه‌های مناسب را نصب می‌کند.
- دستگاه‌های کامپیوتری: این دستگاه‌ها پیشرفته‌تر هستند و با استفاده از سنسورهای دقیق، توزیع وزن تایر را بررسی کرده و نقاط ناپایدار را شناسایی می‌کنند. این نوع دستگاه‌ها معمولاً در تعمیرگاه‌های مدرن و پیشرفته استفاده می‌شوند و دقت بسیار بالایی دارند.
مطلب پیشنهادی: آموزش بالانس لاستیک با دستگاه بالانس درجا
چگونه تراز تایر انجام می‌شود؟
تراز تایر یا تنظیم زوایای چرخ‌ها به معنای تنظیم دقیق زوایای سیستم تعلیق خودرو است تا چرخ‌ها به‌درستی نسبت به یکدیگر و بدنه خودرو قرار گیرند. این فرایند شامل سه زاویه اصلی است: کمبر (Camber)، کستر (Caster) و توی (Toe).
- کمبر (Camber): زاویه کمبر نشان‌دهنده انحراف چرخ‌ها به سمت داخل یا خارج است. کمبر می‌تواند مثبت (بالای لاستیک به سمت بیرون)، منفی (بالای لاستیک به سمت داخل) یا خنثی باشد. تنظیم مناسب کمبر باعث توزیع بهتر بار در حین دورزدن می‌شود و پایداری خودرو را افزایش می‌دهد.
- کستر (Caster): زاویه کستر، زاویه چرخش چرخ را از نمای جانبی خودرو اندازه‌گیری می‌کند. کستر مثبت به خودرو اجازه می‌دهد تا در هنگام رهاکردن فرمان به مرکز خود بازگردد و پایداری بیشتری ایجاد کند. برای تنظیم کستر، معمولاً از تجهیزات خاصی مانند حباب‌سنج و صفحات چرخان استفاده می‌شود.
- توی (Toe): زاویه توی، فاصله بین جلوی لاستیک‌ها در محور افقی را نشان می‌دهد. تنظیم صحیح توی باعث می‌شود که چرخ‌ها در یک راستا حرکت کنند و از سایش غیر متوازن جلوگیری شود. اگر زاویه توی خارج از مشخصات باشد، باعث بروز مشکلاتی مانند عدم تعادل در پیچ‌ها و ناپایداری در سرعت‌های بالا می‌شود.
تجهیزات و روش‌های استاندارد برای تراز تایر
تراز تایر با استفاده از تجهیزات پیشرفته انجام می‌شود که شامل موارد زیر هستند:
- سیستم‌های تراز دیجیتالی، لیزری، دستی و صنعتی: این سیستم‌ها با حسگرهای نوری کار می‌کنند و در اندازه‌گیری زوایا دقت بالایی دارند.
- ابزارهای اندازه‌گیری: مانند حباب‌سنج برای اندازه‌گیری کستر و کمبر.
- پلتفرم‌های تراز صحیح لاستیک‌ها: که خودرو روی آن قرار می‌گیرد تا موقعیت چرخ‌ها به‌دقت اندازه‌گیری شود.
مراحل انجام تراز تایر
- بررسی اولیه: ابتدا تکنسین باید وضعیت فعلی زوایا را بررسی کند.
- تنظیم زوایا: سپس با استفاده از تجهیزات، زوایای کمبر، کستر و توی لاستیک تنظیم می‌کند.
- تست نهایی: پس از انجام تنظیمات مدنظر بر روی لاستیک، خودرو باید تست شود تا این اطمینان برای تکنیسین حاصل شود که تایرها به‌درستی تراز شده‌اند.
نتیجه‌گیری
زمانی که جلوبندی ماشین دچار مشکل می‌شود از طرف تعمیرکار واژه‌های بالانس و تراز به طور مکرر به گوش ما می‌رسند، اما بسیاری از ما این دو مفهوم را با یکدیگر اشتباه می‌گیریم و آنها را یکی می‌دانیم. درحالی‌که هر کدام وظایف خاص و متفاوتی را ایفا می‌کنند که درک آنها برای هر راننده‌ای ضروری است. برای حفظ ایمنی سرنشینان و راننده و بهترشدن عملکرد خودرو، بهتر است که تایرها به طور دوره‌ای مورد بررسی قرار گیرند که این بررسی شامل موارد زیر است:
- کنترل فشار باد تایرها: مناسب‌بودن فشار باد لاستیک‌ها نه‌تنها باعث افزایش عمر لاستیک‌ها می‌شود؛ بلکه بر روی مصرف سوخت نیز تأثیرگذار است.
- بررسی سایش لاستیک: سایش نامنظم لاستیک ها می‌تواند نشانه‌ای از عدم تراز بودن آنها یا مشکلات دیگر مربوط به تایر ها باشد.
- تنظیم زوایا چرخ‌ها پس از هر 6 ماه: حداقل هر ۶ ماه یکبار یا پس از هر بار تغییر لاستیک، باید زوایای چرخ‌ها تنظیم شوند.
